Domino Wibaldo venerabili Corbeiensium abbati, Manegordus suus in omnibus negotiis utraque manu uti pro dextra.
Quoties Mercurii, et philologiae conjugium tanta cura virtutis et Apollinis quaesitum, et omni conventu deorum comprobatum considero, dum inter alia septem Nympharum adventum perpendo, et singularum proprietates attendo, amplexus tam desiderabilis conjugii non carnalibus brachiis exhibitos vobis attribuo, dum totius philosophiae florem, dum et divinitatis et septem liberalium artium et omnium pedissequarum scientiam apud vos, et armarium studio invenio aptissimum. Praeter hanc specialem industriam praedicatur de vobis accidens a vobis inseparabile et proprie proprium, scilicet morum excellens ingenuitas. Quos cum physici secundum qualitates complexionum probent diversificari, facile probari potest, vos optima complexione temperari. Vos igitur qui non estis dealbatus in pariete, sed niger in corporis superficie, mira virtutum, sciantiae et morum claritate fulgetis in pectore. Quorum om|1249|nium, si quantum scirem, probationes exsequerer, favorabili aura aures vestras liniendo de vitio adulationis et hyperbolae notari timerem, et epistolaris compendii metam excederem. Si igitur aliquid perfectum natura in humanis adinventionibus expolivisset, vobis profecto plenaria non deesset perfectio, cum tamen nihil emendatione dignum, vel in vobis, vel in domo, vel in familia, nihil omnino vel in contento, vel in continente, quod modo cum artificioa surgit dispositione corrigendum invenerim, nisi quiddam contra orthographiam in superliminari australis januae, quam non ex ignorantia, non ex negligenlia, sed ex aliqua, quam nostis, factum est industria. Propter haec omnia ultra quam dici vel credi potest, mihi desiderabilis est vestrae jucunditatis praesentia, non ideo tantum, quia multiplici ferculorum genere corpus meum nuper pavistis, sed quia gradioribus condimentis mansuetudine scilicet et hilaritate animum meum recreastis.
Multi de mundo docuerunt ore rotundo,
Ad quid sit factus, quo tempore factus et unde
Nobis auctorum scriptis aperitur ab . . . unde
Et quorum num . . . . . . . . . . . . eris
Qui dicunt omnia v. . . . . . . . . . eris
Grata temperie primos ortus habu . . . . isse
Ortus rebus eos aptos patet attribu. . . isse
Rex veris t . . . . . . . . . . alis
Veris complexio t •. . . . . . . alis
Dum constricta gelu nequit arida fructific. . are
Per calidum, sed et humectum solet anim . . . are
Sic fit fec . . . . . . . . . . undus.
Redivivo germine m . . . . . . . undus
Abbas, haec in te complexio mirat not. . . atur
Illa per effectus in te regnare prob . . . atur
Illa tuum fructus ad tam pulchros cor ar . avit
Haec in corde tuo virtutem fructific . . . avit
Quae pulchros m. . . . . . . ores
Commendat et auget hon . . . ores
Ergo tua quis miretur de prosperit . . . . . ate.
Virtus in tanta tibi cum faveat probit . . . ate.
EPISTOLA GXLVII.
WIBALDI ABBATIS AD MANEGOLDUM SCHOLAE MAGISTRUM.
Respondet ad prcecedentem.
(Anno 1149.)
WIBALDUS, Dei gratia Gorbeiensis Ecclesiae procurator, dilecto fratri et amico suo MANEGOLDO, majoris ecclesiae in Patherburna canonico et scholae magistro, legem ut intelligat, intelligere ut sapiat, sapere ut provideat, providere ut vivat.
Delectatus sum, frater, litteris tuis, non quia me laudas, sed quia te studere intelligo ; non quia me effers praeconiis, sed quia me diligis. Nulla enim laudatio sine amore fieri potest. Nam ironia et quidquid intorte vel oblique dicitur, laudatio non est : originem suam a fonte amoris laudatio habet; inde est, quod etiam vitiis amicorum plerumque delectamur. Discipuli magistrorum sententias tuentur, non quia verae sunt, sed quia auctores amant. Schola adversus scholam debacchatur odio vel amore magistrorum, et clamore defendunt, quod ratione non possunt. Beatus Augustinus dicit : Qui nos diligunt, quaerunt quae bona de nobis laudent : qui nos non diligunt, quaerunt quae mala de nobis loquantur. lta |1250| verum est, quod probatio dilectionis, exhibitio est operis, est enim laudatio quoddam opus. Non igitur quia a te laudatus sum praesertim in re falsa, quoniam laudis tuae titulos in me nec sensio nec recognosco, rescribere indoli tuae tentavi, sed ut dilectionam tuam fortius inflammarem, et studia in te accenderem, furatus sum publicis actionibus nocturnas horas, in quibus tibi responderem. Contra morem meum facio, ut singulari numero loquar, qui cum monachis nostris pluraliter dicere consuevimus. Sed scribo scholastico, et vias philosophiphiae ingredienti, qui de ipsis studiorum suorum penetralibus laudationis meae ornamenta deprompsit. Sed quid loquar vel quid admonebo, cum nihil dici possit, quin jam dictum fuerit ? Negat Gicero, si duplicetur sibi aetas habiturum se tempus, quo legat lyricos, eodem loco dialecticos. Putas fortassis dictum, quia vir gravis et serius et philosophiae disciplinis explanandis deditus, haec tanquam levia et inepta projecerit? Sed libri ejus non solum sententiis, sed et verbis ipsorum referti sunt. Tanta ante ipsum conscripserant poetae tragici, comici, lyrici, dialecti(!) ac sophistae, ut taceam de philosophia et artium liberalium praeceptoribus. Rusticas quoque res, agriculturam et architectonicam suo jam tempore non pauci in libris ediderant. Quanti sua aetate et post illum fuere philosophi et poetae ! lege Tranquillum, lege Gornelium Nepotem, et alios quosdam gentiles de viris illustribus, tanta esse scripta intelliges, quae vix a quoquam studiosissimo legi possint. Ad nostros veniam Christianae legis philosophos : inspice ecclesiasticam Historiam Eusebii, et aliam ecclesiasticam, quae vocatur Tripartita ; revolve libros Hyeronymi presbyteri, Isidori presbyteri, Gennadii abbatis de viris illustribus, et videbis, quos duces habuerit Ecclesia post apostolos, et intelliges quod omnia quae dici possunt, ab illis summis philosophis praeoccupata sunt, ut nihil jam dici possit novum, ne errandi quidem locus relictus est novus.
Erratum est a multis, et errores ipsonun a melioribus redarguti sunt et confutati. Illi ipsi, qui ob ignominiosam gloriam haeretici contendunt fieri, non nova inveniunt, sed vetera replicant, et superfluas verborum novitates, quas Apostolus devitandas praecipit, quae multorum sunt correctione antiquatae, tanquam propria ratiocinatione inventas in contentionem adducunt. Quid loquar de caeteris viris doctissimis, qui post praedictos in Ecclesia Dei scribendo et disserendo praeclara ingenii sui monumenta reliquerunt? Bedam dico et Ambrosium, Heimonem, Autpertum, Rabanum, Joannem Scotum et multos praeterea, quorum opera legimus; nec non illos quos vidimus, Anselmum Laudunensem, Wilhelmum Parisiensem, Albericum Remensem, Hugonem Pariensem, et alios plurimos, quorum doctrina et scriptis mundus impletus est, quos nos desidiae et avaritiae dediti, sub caeca oblivionis nocte latere sinimus, nullo ipsos vel eorum opera illu|1251| strantes eloquio. Num igitur ad te scribens nova possum cudere ? Nequaquam, erit tamen aliquid, quoniam si de veterum fuerint decerpta pomariis, nova videbuntur alibi insita, et in eo nova erunt, qnod tibi scripta sunt, cui antea scripta non sunt. Nunc itaque ad litterarum tuarum lineas responsurus, primo gratum habeo et laudo, quod de arte tua meae laudationis sumpsisti exordium, juxta illud Flacci : Quod medicorum est, / Promittunt medici ; tractant fabrilia fabri. (Hor., Epist. II, 1, 116). Sed vide, ne erraverit judicium tuum, quod in me scientiam et facundiam praedicasti, quae illo Martiani Capellae multiplici et aenigmatico epithalamio fingantur. Artes quae dicuntur liberales et caetera de medicina vel agricultura scribuntur, ab optimis praeceptoribus accepi, divinarum expositionem litterarum a catholicis et doclissimis viris, minus quam deceret, studiose audivi, multorum tractatus et commentarios tam in divina quam in saeculari litteratura perlegi, sed vaga et multiplex lectio quantum affert voluptatis, tantum aufert utilitatis. Physico loquor.
Cacostomacha sunt plura et diversa fercula, et onerant valetudinem potius quam reficiunt. Ad consuetos et simplices cibos remittuntur, qui peregrinis et variis aegrolare coeperunt. Prodigus filius cupiebat ventrem suum implere de siliquis quas porci comedebant, quia juxta Psalmistam oblitus erat comedere panem suum. Multiplex lectio et summis labiis degustata mulcet animum, non pascit; delectat, non instruit. Est quaedam avaritia in scientia, unde et primi parentes teutati sunt. Eritis, inquit, sicut dii scienies bonum et malum. Multa discuntur non propter studium, sed propter curiositatem ; non ut simus meliores, sed superbiores. Scientia enim inflat, charitas aedificat. Legitime igitur utendum ea, quae juxta Apostolum destruetur, ut illam teneamus, quae nunquam excidet. Neque hoc dico, ut te a studio legendi, meditandi, scribendi ac declamandi deterream, in quorum curriculo nunc maxime versor, illud assequi summopere desiderans, ut ea quae lego memoriae tenaciori commendem : et in hoc me exercere soleo, ut post lectum aliquod cujuspiam nodosae quaestionis volumen, locos et argumenta, et disputandi vias et conclusionem laqueos amoto libro memoriter replicem. Ad industriae et studii exempla sequenda proponuntur nobis : Cato, qui sextum et octogesimum agens annum ab inimicis capitali crimine accusatus causam suam egit, neque aut memoriam ejus quisquam tardiorem, aut firmitatem lateris ulla ex parte quassatam, aut os haesitatione impeditum animadvertit, Graecas litteras in senectute didicit. Terentius Varro, Publius Crassus, Marcus Cicero, Julius Cassar inter studiosos Latinorum tenuerunt principatum. De Graecis vero Demosthenes inter oratores maximus, Pythagoras philosophus, Plato patriam |1252| Athenas, praeceptorem Socratem sortitus est et locum et hominem doctrinae fertilissimum, Democritus physicus, Carneades laboriosus et diuturnus sapientiae miles, qui cum Chrysippo disputaturus elleboro se ante purgabat; Anaxagoras qui cum e diutina peregrinatione studiorum patriam repetisset possessionesque desertas vidisset, non essem ego inquit, salvus, nisi istae periissent; Socrates, cujus supra meminimus, qui aetate provectus, fidibus tractandis coepit operam dare, Sophocles et Simonides poetae. Imeratores vero industrii Themistocles, qui omnium civium suorum nomina memoria comprehendit, Cyrus qui cunctorum suorum militum nomina, Mithridates qui duarum et viginti gentium, quae sub regno ejus erant, linguas ediscendo, ille ut sine monitore excecitum salutaret, hic ut eos, quibus imperabat, sine interprete alloqui posset. Longa series adnotare de singulis memorabilia, et texere illustrium virorum operum indicem.
Sed ne forte reprehendere et arguere incipias me monachum et jam canescere incipientem, talia vel lectitare vel cogitare, scias, quod ego haec castra ingredior non tanquam desertor et transfuga, sed sicut explorator et spoliorum cupidus, si forte Madianitem rapere possim, quam pilis erasis et unguibus dissectis legitimo mihi valeam copulare matrimonio. Sed veniam ad nostros, quorum ingenia et studia mirari et laudare possumus, aequare et imitari non possumus. Cyprianus martyr et pontifex, Lactantius, Hilarius Pictaviensis, Ambrosius Mediolanensis, Hieronymus Ephrateus, Augustinus Hipponensis, Leo Magnus urbis Romanae episcopus et alii quamplures praecipui et clari viri, ingenio facili, copioso, suavi, et quae sermonis maxima eat virtus, aperto, ut discernere nequeas utrumne ornatiores in eloquendo, an feliciores in explicando, an potentiores in persuadendo fuerint. Hi tamen cum in una et eadem fidei catholicae regula formati fuerint, quaedam scripserunt non solum diversa, sed etiam repugnantia, sicut Lactantius, qui Judaicam secutus novitatem, mille annorum fabulam introduxit, in quibus post resurrectionem ait Dominum in carne cum sanctis regnaturum. Cyprianus contraria sentit de rebaptizandis his, qui baptizati sunt ab haereticis ; sed errorem suum sanguine expiavit. Ambrosius et Hieronymus de digamia sacerdotis opposita loquuntur, et suam quisque sententiam fortissima atque insolubili Scripturarum auctoritate tuetor. Augustinus et Hieronymus de eo quod Paulos Petro in faciem restitit, variis et dissonantibus scriptis longa contentione dissenserunt. Non ergo mirum si philosophi gentium doctrina litterarum mirabiles, oogitando ac disputando veritatis inquisitores, sed tamen inveniendi effectum minime assequentes, inter se et contra se discordaverint, si physici contra logicos et logici contra ethicos digladiati sunt, sed in physicis ac logicis disceptationibus et eontrarietatibus venia concedi poterat, quia sive aliquid dicebant, ni|1253|hil proderant ; sive delirabant, nihil nocebant. In moralibus vero nullus dissidio, nullus errori locus est, unum sentire omnes oportet, ipsamque philosophiam uno quasi ore praecipere, quia si quid fuerit erratum, vita omnis evertitur. In illa priori parte ut periculi minus, ita plus difficultatis est, quod obscura rerum ratio cogit diversa et varia cogitare. In hac sicut plus periculi, ita minus difficultatis, quod usus ipse rerum et quotidiana experientia possunt docere, quid sit melius et verius. Conclamant igitur adversum se scholae, Epicurus contra Stoicam, Stoicus contra Peripateticum, Peripateticus adversus Academicum, et pro mugistrororum acumine et inventis tota discipulorum turba decertat, et suis quisque munimentis praeceptorum sensa et acta tuetur, et multiplicat. Atque in uno, quod est summum et principale, in quo totius sapientiae cardo versatur, quantum dissenserint, adverte. Epicurus summum bonum in voluptate animi esse censet ; Aristippus in voluptate corporis. Callipho et Inomachus Cyrenaici honestatem cum voluptate junxerunt. Diodorus in privatione doloris summum bonum ponit. Hieronymus in non dolendo; Peripatetici autem in bonis animi et corporis et fortunae summum bonum fatentur ; Hebilii summum bonum est scientia. Zenonis cum natura congruenter vivere. Quorumdam Stoicorum virtutem sequi. Hae sunt fere omnes omnium sententiae. In tanta diversitate quem sequeremu? cui crederemus? cum par esset omnium auctoritas, nisi venisset ille qui dixit : Ego sum via, veritas et vita ; et : Creditis in Deum, et in me credite.
Haec tam longo ambitu ad hoc dicta sunt, ut recte scribere, distincte legere, aperte pronuntiare, praedicamenta et sedes argumenti nosse, persuadere dictione, numerorum vim et naturam intelligere, harmoniam et intervaila discernere, abaco et gnomone et astralabio praecellere, complexiones et graduum connexiones judicare, parum vel nihil valere scias, si non cognoscatur, si non ametur Deus: quem si cognoverimus, si amando secuti fuerimus, et sequendo ad ipsum pervenerimus, cum omnia sciente omnia sciemus. Ibi rusticas et illitteratus et acute inveniet, et subtiliter judicabit, et copiose disseret. Et haec est vera discendi via, quae adesse ducit, quoniam quidem omne animal non esse formidat. Te igitur moneo, te hortor ut legas, et non negligas ; legas libros, et non negligas mores. Intellectus bonus omnibus facientibus eum, servus sciens voluntatem Domini sui et non faciens plagis vapulabit multis, potentes potenter tormenta patientur. Argutias et sophisticas conclusiunculas, quas gualidicas, a quodam Gualone vocant, nec excercebis superbe, nec contemnes penitus. Haec hujusmodi sunt : Quod non perdidisti habes, cornua autem non perdidisti, cornua ergo habes: Item: Mus syllaba est, syllaba autem caseum non rodit, ergo mus cascum non rodit. Mirabatur dominus noster Conradus rex ea, quae a litteratis vafre |1254| dicebantur, et probari non posse hominem esse asinum aiebat. Jucundi eramus in convivio et plerique nobiscum non illitterati. Dicebam ei hoc in rerum natura non posse fieri, sed ex concessione indeterminata nascens a vero mendacium falsa conclusione astringi. Cum non intelligeret tridiculo cum sophismate adorsus sum. Unum, inquam, habetis oculum ? quod cum dedisset, duos, inquam, oculos habetis? quod cum absolute annuisset, unus, inquam, et duo tres sunt, ergo tres oculos habetis. Captus verbi cavillatione jurabat se tantum duos habere, multis tamen et his similibus determinare doctus, jucundam vitam dicebat habere litteratos. Caeterum fac ut haec exsolvere non possimus, quod periculum aut quod incommodum nobis immine? de justitia, de pietate, de frugalitate, de pudicitia utraque, et illa cui alieni corporis abstinentia est, et hac, cui sui cura est, disputatio neglecta dispendium parit, non aurae popularis amisso disputationis praeconio, sed vitae potius atque morem detrimento. Porro quod eloquentiae mihi portionem aliquam tribuisti, judicium tuum amore illectum est ac deceptum.
Est enim res nec parvi temporis, nec exigui studii, nec modicae exercitationis, scire vim et naturam animorum, excitare pigros, sistere currentes, et tanquam habenis potentibus circumflectere. Licet enim natura sit habilis et ad recipiendas quascunque formas mollis atque tractabilis, quamvis eruditor diligenter et copiose tradat, tamen si frequentis usus actio desit, quae longe a claustris monachorum seclusa est, lumen a tenebris suffocatur, ignis a cinere non alitur, sed exstinguitur. Oportet oratorem et vinci et vincere, ut noverit se et suos et scuto protegere et gladio ferire. Lege Quintillianum de institutione oratoria, qui ab utero matris susceptum infantem limare incipit et formare in oratoris perfecti substantiam. Haec vis atque potentia longius a nostra aetate recessit; quoniam omnis jurisdictio aut est ecclesiastica vel saecularis. Et in foro quidem jus dicunt laici illitterati, optima interdum natura praediti, sed tamen in populo Germaniae rara declamandi consuetudo ; breviter et quasi per quaedam puncta significandi potius quam explanandi usum fecit. Altera juris pars, quae canonica vocatur, a viris litterarum doctissimis administratur, quibus in ore est lex Dei, ex qua audiunt : Nolite judicare, ut non judicemini, per quam discunt, quod apud Christianos miser est, non qui patitur, sed qui facit injuriam. In illo summi legislatoris edicto legunt : Sit sermo vester : Est est; Non non ; quod autem his amplius est, a malo est. Et unus eximiae illius curiae orator dicit : Amputa opprobrium, quod suspicatus sum. Si ergo nec suspicione, nec conjectura, nec occasione aliquid vel ad probandum, vel ad non probandum assumitur, restat simplex constitutio causae. Fecisti ? feci vel non feci. Ipsi gentilium diserti in suis diffinitionibus statuerunt, quod aliter censor loqui debet, aliter |1255| rhetor. Rhetori concessum est sententiis uti falsis, audacibus, subdolis, captiosis, si verisimiles modo sint, et possunt ad medendos animos hominum qualicunque astu irrepere. Praeterea turpe esse putant rhetori, si quid in mala causa destitutum atque impugnatum relinquat. Non ergo decet sanctum virum fide et gravitate praeditum apud Christianorum aures tale quid dicere, quod verum non esse sibi atque omnibus videatur. Qui in causa canonica diserte agit, suae potius gloriae quam ipsius rei utilitati deservire putatur. Ariopagitae castigatissimi Graeciae et Athenarum judices neque prooemiis, neque epilogis quemquam uti permittebant, sed simplici et minime colorata narratione ; sic omnia pene rhetorices fundamenta quassabantur.
Est tamen interdum in Ecclesia quaedam rerum opportunitas, in qua dicendi artificium irreprehensibiliter excercetur, et maxime in praedicandi officio. In cujus gratiae principatu, meo quidem judicio, ponitur vir nostrorum temporum valde illustris Bernardus Claraevallensis abbas. Oratorem eum non immerito dixerim, qui a rhetoribus definitur : Vir bonus dicendi peritus. Siquidem vir ille bonus longo eremi squalore et jejuniis ac pallore confectus, et in quamdam spiritualis formae tenuitatem redactus, prius persuadet visus quam auditus. Optima ei a Deo concessa est natura, eruditio summa, industria incomparabilis, exercitium ingens, pronuntiatio aperta, gestus corporis ad omnem dicendi modum accommodatus. Non igitur mirum si potenti tantarum rerum virtute excitat dormientes, imo, ut plus dicam, mortuos, et Domino cooperante et sermonem confirmante alterat homines, et ad jugum Dei trahit captivos qui fuerant in curribus Pharaonis. Hunc tu vere dixisses eloquentem, qui non destruit opere quod praedicat ore, qui non est intus Nero, foris Cato. Quem si videas, doceris; si audias, instrueris ; si sequare, perficeris. Et tu si gloria dicendi tangeris, elige unum quem sequaris, cujus eloquentia tuus animus permulceatur. Maximorum oratorum concors sententla est, ornatius et copiosius dici posse imitando eloquentes, quam artis praecepta sectando. Sed de his hactenus, ut scias quod nesciam. Laudasti mores meos non veritatis, sed benevolentiae ductus testimonio : sed si in cordis mei, quod parvum est et inscrutabile, domicilia fuisses introductus, et audires in judiclo mentis meae, quando pro tribunali sedet ratio, cogitationum inter se accusantium gravissimos clamores et acerbas quaestiones, ubi nec tonsura, nec habitus, nec pallor, nec macies potest ferre suffragium, videres animal horribile, et omni monstro deformius. Ibi accusator tam forti quam veraci argumentatione intendit, ibi defensor aut nullus est, aut confitetur. Sed cave dixeris mores recta a natura profectos, quia omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendes a Patre luminum. |1256| Licet enim aestate conceptus, vere natus fuerim, quae tempora secundum physicos tuos optimae sunt complexionis, tamen gratia Dei sum id quod sum, et quotidie, ipso adjuvante, contendo fieri melior. Non est igitur genesis meae et parentum meorum derivationis qualiter vivam, sed divinae gratiae, quae praevenit et adjuvat, cui vocanti, quinimo trahenti, recalcitrare et reniti quasi ingratus non debeo. Uterinos certe habeo, in quibus Deus tantam suae bonitatis non est dignatus exercere potentiam. Effers domum nostram praeconiis, quae quidem multo melior, quam dignus sim, sed inordinatior quam velim.
Tanta est enim hujus temporis contumacia, tanta disciplinae profligatio, ut non accipere, nedum sentire castigationem velit ulla familia, et fallit saepe tanto tempore laudata sententia, ut pater familias, ita et domus ejus. Caeterum familia nostra arctior non est familia primi parentis Adae, in qua frater fratris sanguine parricidali terram inebriavit, nec angustior familia Noe in arca, in qua fuit filius qui derisa postmodum nuditate patris, filiorum propaginem in ipsa stirpe maledicto subjugsvit; neque numerosior familia Salomonis, in qua fuit Adath Idumaeus sui domini persecutor. Nonne in domo illius, a quo omnis sapientia est, fuit inter duodecim apostolos unus Judas proditor ? nos vero interdum ut homines erramus, aliquando negligimus, aut victi rerum necessitate tacemus. Erant habitacula Corbeiensis abbatis angusta et ruinosa, nos ereximus nova et fortia, quae suam multitudinem possint capere, Tullianum illud prae foribus et prae oculis habentes ; non domo dominus, sed domino domus honestanda est. Inscriptum est nomen meum in superliminari australis januae cum numero quotus sim in catalogo abbatum : quod feci, non ut evacuarem spem, quae reposita est in sinu meo, sed ut docerem posteros, ne essent avari, sive profusi vel otiosi. Scriptum est ibi Graecis litteris illud de templo Apollonis : Scito te ipsum. Causaris quod in principio nominis mei tres vocales contra recte scribendi rationem conjunctae sint, quarum duae insertae pro consonantibus ponuntur et nomen trisyllabum efficiunt. Tu putas id regulariter non posse fieri, et postulas ut prima nominis littera U vel sepatata vim vocalis, vel juncta sequenti et eidem vim consonantis obtineat, et nomen tetrasyllabum fiat. Verum schoIastice: Si possunt in nomine proprio sive appellatorio duae consonantes ante vocalem jungi, sicut gnato, gnavis, spiro, flores, fructus, cur duae vocales loco consonantium positae conglutinari et conflari non possint? sed ut me tua quaestione liberem, et vel iratus, vel placatus a me recedas, latinis litteris barbara nomina stringi non possunt, et nos Germanici sumus non Galli Comati, qui in talibus nominibus (118) G pro U anteriori ponunt. Haec, frater dilectissime, pro tuae amicitiae intuitu, et pro accendendis fortius studiis tuis contra rigorem in|1257|stitui nostri jucundius ad te scripta sunt. Non timeo reprehensores, quia charitas benigna est, patiens est, omnia credit, omnia sustinet. Habui in memoria, dum haec scriberem, quiddam, quod in libris eorum, qui facta vel dicta memorabilia conscripserunt, invenitur. Augusto Caesari procedenti e palato, Graeculus quidam importune solebat occurrere porrigens ei laudum suarum quaedam epigrammata. Offensus imperator hominis frequenti adulatione et intempestiva, ut erat litterarum amator et Graece sciens, aliquando praevenit Graecum et epigramma, quod ipse in laudem ejus conscripserat, ad legendum ipsi porrexit. Quo decurso, Graecus exclamat, ingenium domini laudibus effert, demissaque in peram manu, assem, quem solum habebat, tulit : Tene, inquiens, imperator, non secundum tuam, sed secundum meam fortunam. Qua volubilitate ingenii exhilaratus princeps, largiori eum munere ditavit. Ego exemplum sequens pro binis laudationum tuarum schedulis plenam epistolam tibi remitto inter curas et multiplices labores duarum noctium lucubratiunculis effusam.
(ll8) Non modo Oalli sed et ltali etiam in hujusmodi nominibus litteram G usurpant, unde et in epistolis quas ut abbas Casinensis dedit, Guibaldum non Wibaldum se inscribit.