BACK to
Home > Indices > Index 0 of all MSS
           > Links > E-Texts, E-Libraries, Miscellanea

Oxford, Bodleian Libr., Orville 158, ff. 114v-116v
treatise on loci, heavily dependent on inCicTop, partly on DT.
Both left and right part of many lines are damaged to be completely illegible. But most of them are recoverable with the help of those texts; the recovered readings are indicated by «»).


      Logica est diligens disserendi ratio. Haec in tria partitur: in diffinitionem, in partitio«nem, in collectionem». / {inCicTop 1048B12-C7 Collectionis uero facultas est triplex. Aut enim ueris et necessariis argumentationibus disputatio «decurrit, et» / disciplina vel demonstratio nuncupatur; aut tantum probabilibus et dialectica dicitur; aut apert«issime falsis et» / sophistica, id est cauillatoria, perhibetur. Logica igitur vel de diffinitione vel partitione vel collect«tione; id est vel de ueris ac neces»/sariis uerisque, vel de probabilibus id est de uerisimilibus, et de sophisticis id est de cauillatoriis argu«mentationibus tractat».} /       {inCicTop 1045C10-12 Rursus altera diuisio logicae, per quam diducitur tota diligens disserendi ratio, in duas par«tes, unam inueni»/endi, alteram iudicandi.} Omnis namque qui diligenter disserere conatur, prius inuenire debe«t dissertionem», / postquam iudicium restat, quo quod disserit probet.

      {inCicTop 1048A14-15 Intentio topices est argumentorum facilis inuen«tio.}       {inCicTop 1048C4-5 «Argumentum est» / quod rem arguit, id est probat.} Aliter. {DT 1174D1-2, inCicTop 1048B6-7 Argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem.} {inCicTop 1051A2-3 Argumentum est etiam «medietatis / inuentio».}       {DT 1176D12, inCicTop 1048D3 Questio est dubitabilis propositio.}       {DT 1174C5-6, inCicTop 1048D4 Propositio est oratio uerum falsumue significa«ns.} {inCicTop 1049D14-50A11 «Simplex uero proposi»/tio est, ut omnis homo animal est. Termini dicuntur eius simplices partes, praedicatum scilicet et subie«ctum. Praedicatus est» / in propositione maior terminus collocatus, subiectus uero minor. Maior de subiecto dicitur, minor autem «de maiore nullo modo praedicatur», / ut animal, quoniam maius est quam homo, de homine praedicatur (dicitur enim ‘omnis homo animal est’); homo uero «de animali» / non dicitur (nemo enim uere dicit ‘omne animal homo est’).}       {inCicTop 1050D5-13 Id autem tali probatur exemplo. Sit questio an homo substantia / sit an non. Sumetur hic pars altera questionis comprobanda. Ea est hominem substantiam esse. In hac igitur duo «sunt termini»: / ‘substantia’ et ‘homo’. Quorum maior ‘substantia’, ‘homo’ uero minor. Quod ex eo poterit ostendi quoniam «posterius» / substantia in prolatione profertur, ut in hoc ipso quod dicimus ‘homo substantia est’, prius hominem, posterius «substantiam» / nominamus. Ut igiur substantiam et hominem iungam, necesse est medium terminum reperire, qui utrosque copulet «terminos; hic» / sit ‘animal’, fiatque una propositio ‘omnis homo animal est’. In hac propositione praedicatur ‘animal’, ‘hom«o’ subicitur». / Rursus adiungo: ‘omne animal substantia est’. In hac rursus ‘animal’ supponitur, ‘substantia’ praedicatur. / Omnis igitur homo substantia est. Ac per hoc quidem ‘homo’ semper subiectum est; ‘animal’ ad hominem quidem praedicatum est, «ad subsan/tiam» uero subiectum; substantia ipsa praedicata permansit. Unde fit ut minor quidem sit ‘homo’, maior ho/mine ‘substantia’, medius autem terminus ‘animal’.}       {DT 1183A9-11 Argumentatio est per orationem argumenti explicatio. Huius / «species duae: una uoca»tur syllogismus, altera inductio.} {inCicTop 1053B9-10 Argumentum uocatur ipsa mens et intentio(!) syllogi«smi».} / {DT 1183A11-15 Syllogismus est oratio in qua positis quibusdam et concessis, aliud quiddam per ea ipsa quae concessa sunt, euenire necesse «est quam sint» / ipsa quae concessa sunt.}       {DT 1183D1-84A7 Inductio est oratio per quam fit a particularibus ad uniuersalia progressio, hoc modo: Si re«gendis» / nauibus non sorte sed arte legitur gubernator, si in regendis equis auriga non sortis euentu sed commendatione / assumitur, etc. Uides ergo quomodo per singulas recurrat(!) oratio, ut ad uniuersale perueniat. Nam cum non sorte / regi nauem, currum, et rempublicam collegisset, quasi in ceteris quoque ita sese habeat, quod erat uniuersale concludit: in om«nibus quoque rebus» |115r| «non sorte» ductum sed arte praecipuum(!) debere praeponi. Saepe autem multorum collecta particularitas aliud quiddam / «particulare de»monstrat, ut si quis ita dicat: Si neque nauibus neque curribus neque agris sorte praeponuntur, ne rebus quidem publicis «rectores» / sorte ducendi sunt.}       {DT 1184B13-C2 Entymema est inperfectus syllogismus, id est oratio in qua non omnibus antea propositionibus constitutis «infertur festin»/ata conclusio, ut si quis sic dicat: homo animal est, substantia igitur est.}

      {inCicTop 1051D1-9 Maximas igitur, id est uniuersales ac noti«ssimas» / «propositionibus, ex» quibus syllogismorum conclusio descendit, in Topicis ab Arestotele(!) conscriptis locos appellatos esse perspe«ximus. / Quod enim maxi»me sunt, id est uniuersales propositiones, reliquas in se uelut loci corpora complectuntur. Quod uero not«issime / manife»steque sunt, fidem questionibus prestant. Eoque modo rerum ambiguarum continent propositiones.}       ¶ {inCicTop 1059A10-12 Locum argumenti di«cimus / a toto, quan»do totum illud quod in questione positum est, diffinitione complectimur.} {inCicTop 1057B2-5 Est enim diffinitio coactae in se con«plicatae / rei ex»plicatio, ut cum dicimus hominem esse animal rationale mortale.} {inCicTop 1059B11-12 Quae diffinitio in ipso ter«mino est / de quo agitur», eiusque termini totum est.} Sit hoc exemplum. {inCicTop 1059C7-D15 Quaeritur an utilis sit ciuilis iuris scientia. `Hic´ ‘ius ciuile’ supponitur, «‘utilis / scientia’ praedicatur». Quaeritur an praedicatum possit inherere subiecto. Ipsum ciuile ius nequit trahi ad argumentum, de eo tantum que«stio / -------- » insit, hoc inest. Quod omnis diffinitio non ab eo disiungitur, cuius est diffinitio, ne a iure quidem ciuili propria qui«dem diffinitio / abiungatur», diffiniatur hoc modo: Ciuile ius est aequitas his constituta, qui sunt eiusdem ciuitatis, ad suas res optinendas. Quaeritur a«utem an haec / sit utilis» scientia. At qui ualde dictae superius aequitatis est utilis scientia. Concluditur: Itaque ciuilis iuris est utilis scientia. «Hoc igitur / argumentum est» ab eo loco qui est in ipso, id est iure ciuili, de quo quaerebatur, hic a diffinitione uocatur. Quae quoniam est totum, est et a«rgumentum / est a toto». Omnis autem locus a toto in ipso est.}       ¶ {inCicTop 1060B3-12 Partium hoc modo fit enumeratio. Si neque censu [`quis´] neque uindicta testamento «liber / factus est», non est liber.} Haec uero, quia specie sunt liberi faciendi, qui una qualibet earum liber esse dicitur, est liber. Non negabitur autem nisi summo «----- / ------- cen»su, uindicta, testamento. Censebantur antiquitus soli ciues Romani. Si quis autem consentiente uibenteue domino, «nomen / detuliss»et in censum, Romani ciuis efficiebatur.} {inCicTop 1060C1-7 Uindicta autem est uirgula quaedam quam manu lictor mittendi serui ca«piti / impone»ns, liberum iundicando fecit per quaedam sollennia uerba. Testamentum autem erat, si quis suprema uoluntate seruum suum in «serie tes»/stamenti liberum scripserit.}       ¶ {inCicTop 1062C12-13 Locus ex notatione dicitur, quia nomen notat omnem rem atque significat,} ut {inCicTop 1063A13-14 assiduus est qui a«ssem dat; / qui assem uero dat, locuples est; assiduus igitur est locuples.}       ¶ {inCicTop 1064D8-10 Affecta sunt quae quodammodo ad aliquid referri possunt ad id ad quod ref«eruntur.} {inCicTop 1065B6-10 Re»/ffectorum prima sunt coniugata. Coniugata dicuntur quaecumque ab uno nomine uaria prolatione flectuntur, ut a iustitia iustus, iusta, / iuste.}

      {inCicTop 1065B12-13 Genus est quod de multis specie differentibus in eo quod quid sit praedicatur.} {inCicTop 1065C3-6 Species est de qua genus superius praedicatur.} Simili«tudo est» / unitas qualitatis quae similia sunt.} {inCicTop 1065C11-12 In alia quidem re congruunt, in alia uero dissentiunt.} Aliud est enim seruus, alius sunt ----/--rorumque legatus ususfructus se similitudine respicit. {inCicTop 1072B10-13 Neque enim seruus in usumfructum legatus si deperierit, debet a«b haere»/de restitui, nec aedium legatarum in usumfructum uitium ab herede refici.}       {inCicTop 1065C14-D2 Differentia est qua unumquodque differt ab a«lio», / ut homo ab equo rationabilitate.}       {inCicTop 1065D7-8 Contraria sunt quae in eodem posita genere longissime a se discrepant;} et si ----- / habent aliquod, non est necesse ut alterum eorum semper insit subiecto, ut album et nigrum, quae medium habere --- / --- vel rubrum vel alius coloris. Usus et abusus a se longissime distant, quae sunt contraria.       {inCicTop 1065D14-A2 Coniuncta sunt quae unic«uique rei» / finitimam naturam tenent, ut timori pallor adiunctus est.} Haec tantum non ex necessitate semper sibi coher«escant». /       {inCicTop 1066A10- Antecedentia sunt quibus positis aliud necesse est ut consequatur, ut quia bellum est, inimicitias esse necesse est.} hae naturae / %sunt bello `«-----»´.       {inCicTop 1066A15-B1 Consequens est quicquid id quod antecedit insequitur, ut inimicitiae bellum `«consequuntur»´,} sed propositione posteriora.       {inCicTop 1066C6-10 Re«pugnan»/tia sunt quotiens id quod alicui contrariorum naturaliter iunctum est, reliquo contrario comparatur, ut inimicitiae inest nocendi uoluntas.} /       {inCicTop 1066C14-D1 Effectum est quod praecedens causa perficit, ut dies quem solis ortus emittit.}       {inCicTop 1066D1-7 Maiorum est comparatio quotiens ei quod minus est «id quod maius» / est comparatur, ut si nemo innocens in exilium mitti debet, multo magis ne Tullius quidem, qui non innocens solum, uerum «etiam pa»/triae fuerit liberator. Plus est enim esse patriae liberatorem quam innocentem.}       {inCicTop 1066D7-8 Parium uero comparatio fit quotiens inter «se paria» / comparantur.} {inCicTop 1081A14-B7 Plurimarum igitur rerum usucapio est annua, ut si quis eis anno continuo fuerit usus, ea firma iuris auctori«tate possi»/deat, ut rem mobilem, fundi uero usucapio, biennii temporis spacio continetur, de aedibus in lege nihil asscriptum est. Q«quaeritur ergo» / usus aedium unone anno an biennio capiatur. Trahitur a paribus argumentum. Et quoniam aedes ut fundus immobiles,} si--- |115v| ---- ut ------- usucapiuntur; nam aequitas {inCicTop 1081C4-5 in paribus causis paria iura desiderat.}       {inCicTop 1066D10-67A1 Minorum uero fit compar«atio, ut si Ciceronem patriae libera»torem praemio dignum nemo putauit; nemo etiam putabit eum praemio dignum qui cum tantum innocens «fuerit, nulla in rempublicam / merit»a contulerit.}       {inCicTop 1067A1-3 Has .xv. species affectorum sibimet esse cognatas, et ad se inuicem referri, et se uelut e regione «conspicere nullus ignorat.} /       {inCicTop 1088C2-5 «Loco»rum primum est diuisa pluralitas in eos qui in ipso sunt de quo agitur, et in eos qui assumuntur extrinsecus. Sed locos qui in ipso sunt, «----------- / prae» positos intelligimus.}       {inCicTop 1088C5-D9 Hic uero locus qui est in ipso, in primas .iiii. partes distribuitur. Quarum prima est diffinitio, qui locus est a «toto nuncupatus. Idcirco autem / pri»mus a toto ponitur locus, quia nihil est alicui tam proximum quam propria diffinitio. Secunda partium est enumeratio «partium, quia post diffinitionem proximum» / locum partes debent retinere, quae totum id cuius dicuntur partes esse coniungunt. His apponitur nota quae quasi «conuerso modo diffinitio est. Nam / sicut» diffinitio explicat quod implicite nota designat, ita inuoluit et confuse indicat quod patefacit et e«xpedit diffinitio. / Nota» uero tertia est, ideo quia diffinitio substantiam tenet, pa`r´titio ea dinumerat, quae compositum iungunt, n«ota uero nihil efficit sed / tantum» designat. Post haec quae in ipsis herent principaliter terminis, ea quae sunt affecta numerantur, quae n«on ipsis insunt terminis, sed / eisd»em uelut exterius posita consequuntur.}       {inCicTop 1091B8-10 Diffinitio, pars, et nota res quaedam sunt; sed cum ab his ducitur argumentum, «loci sunt.}       {inCicTop 1005C10-14 Totum» / differt a genere, quod genus quidem uniuersale est, totum uero minime. Quod hoc modo probatur. Si totum ut domus esset uni«uersale, partes quoque eius / totius susciperent nomen; at non suscipiunt; quod igitur totum est, uniuersale non est.} {inCicTop 1005D2-5 Totum etiam posterius suis partibus «inuenitur, genus autem semper eius / specie»bus est prius.}

      {inCicTop 1128D2-13 Omnis praedicatiua propositio uerti potest in conditionalem, ita. Si homo est, animal est. C«----------- / ----tiua est. Non autem omnis conditionalis in praedicatiuam uerti potest, ut si peperit, cum uiro concubuit. N«emo enim dicere potest / ipsum» peperisse, quod cum uiro concubere. Quomodo dicimus hominem id esse quod animal sit. Alia ratio est in his prop«positionibus quae ita / di»cuntur ‘quae peperit, cum uiro concubuit’.}

«-------»ntis causae species sunt. Sufficiens et indigens. Sine qua non efficitur, species sunt. Praecursoria. Qui---------- / --- Immobil(is). species sunt. locus, tempus. Materia. Instrumentum.       {inCicTop 1146A13-B8 Eius causae quae in ui sua quod sub ea subiectum est eff«icit, tale proponit exemplum, ut / i»gnis accendit. Nam accensionis ipsius causa est ignis, et id efficere potest illudque quod accenditur, mouet `in carbone´ et perm«mutat. Em uero / cau»sa sine qua fieri nequit id quod faciendum est, ab una eius parte designatur, ueluti cum aes dicitur causa esse statuae, quod sine eo «statua non / possi»t existere. Haec enim ut per faciendam diuisionem clarescet, non ea ipsa est causa sine qua non efficitur, sed pars eius esse monstrabi«tur.}       {inCicTop 1146B8-C10 Ea uero / ca»usa sine qua id quod faciendum est effici non potest, diuiditur hoc modo. Alia sunt eius quieta, nihil agentia, sed quodammodo stolida, «ac per se nisi / a»gendi motus exterius accesserit, immobilia, ut locus, tempus, materia, instrumentum. Quicquid fit locum necesse «est habere / sub»iectum, in quo nisi fiat aliquid, ipse locus est immobilis ad explicandum aliquid. Materia uero vel instrumentum, nisi manu m«oueantur artifi/c»is, ipsa naturaliter nihil egerint. Tempus quoque subiectum est operationi, quae `scilicet operatio´ si desit, / nihil ipsum propriae naturae ratio«ne perfecerit. / Hae»c sunt quae nihil agentia, causae tantum sunt, si his efficientis operatio superuenerit. Alia uero quae in se ipsis posita praecursion«em prae/pa»rationem ad efficiendum uidentur afferre, ut amoris est causa congressio, quae praecessit, et amor flagitii.}       {inCicTop 1146D6-8 Item ea causa quae «ui sua efficit / ali»quid in eam quae ad efficiendum sibi sufficiat, eamque quae extrinsecus amminiculationis indigeat.} {inCicTop 1146D13-47A3 Haec igitur causa quae ui sua «efficit aliquid,» / aut talis est ut nullo extrinsecus egeat adiumento, aut talis ut ei sint extrinsecus adiumenta quaerenda, ueluti artific«i / instrumenta quibus id quod efficiendum est explicet et conformet.}

      {inCicTop 1148C3-4 Aliae `causarum´ necessariae, aliae non necessariae; `non necessariarum´ aliae sunt sunt efficientes, aliae non.}       {inCicTop 1148C8-14 «Non / neces»sariarum, quae sunt partim efficientes, non habent subsequentem effectae rei conclusionem. Non enim si liberi sine parentibus non sunt, icci«rco in / par»entibus efficiendi causa necessaria fuit, cum uideamus in hominum esse potestate ne gignant.} {inCicTop 1148D11-14 Atque genus illud causarum, «quod / ha»bet efficientem uim necessariam, errorem afferre non `id est nomino´ fere solet. Hoc autem sine quo non efficitur, sepe conturbat.}       {inCicTop 1152C12-53A8 Dicamus etiam quid euentus sit fort«unae vel quarum / rerum» sors esse dicatur. Omnia fiunt igitur aut immutabiliter ac semper, ut quod sol oritur; vel sepius, ut quod equus quadrapes nascitur; vel raro, «ut si equus cum quinque uel / tribus» pedibus procreetur; vel aeque, ut in quibus faciendarum rerum nihil interest, quo potius uoluntatem uergamus. Atque illud quidem quod semper fit, «nihil / ha»bet oppositum, quod aliter ullo modo fiat. Id uero quod sepe contingit, habet aduersum id quod rarius euenit. Neque enim sepius «fieret / ac» non semper nisi diuersum raro quidem sed aliquado contingeret. Quod ex fortuna fit, non est in sempiternis. Quis enim casu solem dicat «oriri? / Ne» in his quidem quae frequentius fiunt. Nullus dixerit equum esse casu quadrupedem. Nec in his quae solent aequaliter fieri. Nam quae «uolunta/lia» sunt, non esse fortuita uidentur. Restat igitur ut in his fortunae sit euentus, quae rarius fiunt. Eorum uero quae fiunt, partim finem al«quem» / «spec»tant, partim minime. Qui enim finis esse potest, si manum extendam, si genua complicem, atque humi iacens aliquid tollam, «quod nullius / usibus applicatur? At ea quae finem aliquem spectant partim uoluntatis sunt, partim naturae. Uoluntatis, ut si quis egrediatur «domo ------} |Finis f. 115v|